مقدمه کتاب صدف نبوت 3

فتح باب»فرمایشات و رهنمودهای مقام معظم رهبریبه ذاکران و مداحان اهل‌بیت علهیم‌ السلام
حقاً عرصۀ محبت اهل‌بیت «علیهم‌ السلام» عرصۀ شایسته‌ای برای هنرنمایی است و در میان این مجموعۀ نور، محبت فاطمۀ زهرا «سلام الله علیها» ، جای ابراز هنر، ابراز ذوق و ظرافت طبع حقاً و انصافاً همین جاست. فاطمۀ زهرا «سلام الله علیها» کلمة اللهِ پرمضمون و مانند یک دریای ژرف و عمیق است. هر چه فکر انسان، ذوق انسان، طبع ظریف صاحبان طبع در این زمینه کنکاش بیشتری کند، تدبر و تأمل بیشتری کند، گوهرهای بیشتری به دست خواهد آورد. البته توصیۀ همیشگی ما این است که ژرف پیمایی در این اقیانوس نور و معنویت به کمک احادیث اهل‌بیت «علیهم‌ السلام» باشد. همانطوری که در یکی از اشعاری که آقایان خواندند، این مضمون بود، که معرفت این خاندان هم در اختیار خود این خاندان است؛ از آنها فرابگیریم. آنها را معرف خودشان قرار بدهیم. تأمل کنیم، دقت کنیم تا به صورت عمیق و ژرفی این کلمات و این معانی را بفهمیم. شعرای عزیز ما، مداحان و ستایشگران اهل‌بیت «علیهم‌ السلام» که این افتخار را دارند که به کلمات و به روایات اهل‌بیت «علیهم‌ السلام» مراجعه کنند، تأمل کنند، تدبر کنند، از اهل‌ بصیرت و معرفت برای ژرف‌ یابی کمک بگیرند، آن وقت ذوق، طبع لطیف، دقت‌ نظر و کنکاش، صوت خوب و حنجرۀ توانا را در خدمت اینها قرار دهند. این یکی از بهترین و شریفترین کارهاست.هرچه ما جلو می‌رویم، نقش ارتباط گیری با هنر بیشتر آشکار می‌شود؛ ارتباط گرفتن با ذهن و دل مخاطبان خود، مردم خود، با کمک ابزار بسیار کارآمد هنر. امروز آن کسانی که پیامی برای مردم دارند؛ چه پیام رحمانی، چه پیام شیطانی- فرق نمی‌کند- بهترین وسیله‌ای که در اختیار می‌گیرند، وسیلۀ هنر است. شما می‌بینید به کمک، هنر امروز در دنیا باطل ‌ترین حرفها را در ذهن یک مجموعۀ عظیمی از مردم به صورت حق جلوه می‌دهند که بدون هنر امکان نداشت، اما با هنر و به کمک ابزار هنر این کار را می‌کند. همین سینما، هنر است؛ همین تلویزیون، هنر است؛ انواع و اقسام شیوه ‌های هنری را به کار می‌گیرند برای اینکه بتوانند یک پیام باطل را به شکل حق به ذهنها منتقل کنند. بنابراین هنر اینقدر اهمیت پیدا کرده است. منتها ما مسلمانها و بخصوص ما شیعیان، امتیازی داریم که دیگر ملیتها و ادیان این امتیاز را به قدر ما ندارند و آن عبارت است از اجتماعات دینی که به شکل رو به ‌رو، چهره به چهره، نفس به نفس تشکیل می‌شود که این را در جاهای دیگر دنیا و در ادیان دیگر کمتر می‌شود پیدا کرد. هست؛ نه به این قوّت، نه به این وسعت، نه به این تأثیرگذاری و محتواهای راقی. فرض بفرمایید برای کسانی که با زبان قرآن آشنا هستند، آیات کریمۀ قرآن با صوت خوشی رو به‌ رو تلاوت می‌شود. این تأثیرش تأثیر بسیار بالایی است. ماجرای مدح‌ خوانی و ستایشگری مداحان ما از این باب است؛ استخدام هنر برای انتقال مفاهیم والا و با ارزش که تا اعماق جان مخاطب نفوذ کند. این یک وسیله است، این یک ابزار بسیار باارزش است. ابزار است، اما آنقدر این ابزار وزن پیدا می‌کند که گاهی به قدر خود محتوا اهمیت پیدا می‌کند؛ چون اگر نباشد، محتوا قابل انتقال به دلها نیست. مداحی شما از این قبیل است. هر چه هنرمندانه ‌تر باشد، از ابزار هنر، از صوت خوش، حنجرۀ خوب برخوردار باشد، بهتر است و هر چه محتوا- آنچه که می‌خوانیم- آموزنده‌ تر باشد، برای مخاطب قابل فهم ‌تر باشد، درس‌ آموزتر باشد، از جهت مدیریت فکری مخاطبتان تازه ‌تر و با طراوات‌ تر باشد، ارزشش بیشتر است. البته با توجه به همان مطلبی که اول عرض کردیم، یعنی در چهارچوب تعالیم و معارف اهل‌بیت «علیهم‌ السلام» . لذا بازی کردن با مسئلۀ مداحی سزاوار نیست. مداحی را به صورت یک کار صرفاً سطحی، شکلی، ظاهری در آوردن، آن را عبارة اخرای تقلید از یک کار مبتذل غربی قرار دادن، هیچ جائز نیست. این را توجه بکنند، بخصوص جوانها که توی این صراط وارد می‌شوند. هیچ اشکالی ندارد که از شعری با زبان مردم استفاده شود، لیکن با مضمون درست، با مضمون صحیح. اگر چنانچه مداح و خوانده ما و ستایشگر اهل‌بیت «علیهم‌ السلام» از کسانی که خودشان غرق در حیرت و بدبختی ‌اند - وادی هنری غرب، بخصوص هنر موسیقی ‌شان که به ابتذال کشانده شده- و در وادی حیرت و سردرگمی شیطانی و نه حیرت رحمانی هستند، این کار شریف و پاکیزه و مقدس را الگوگیری کرد، این کار ناسزاوار است؛ کار ناشایستی است.و نکته ‌ی دیگری که این را هم ما دائماً تذکر داده ‌ایم، باز هم عرض می‌کنیم، این است که محتواها را محتوایی قرار بدهید که مخاطب شما استفاده کند؛ یا یک منقبت قابل فهمی، یا یک فضیلت برانگیزاننده ‌ای از اهل‌بیت «علیهم‌ السلام» باشد که اعتقاد و ایمان انسان را محکم کند. شما ببینید مداحان اهل‌بیت «علیهم‌ السلام» در دوران حیات معصومین «علیهم‌ السلام» بر روی چه چیزهایی تکیه می‌کردند. شعر دعبل، شعر کمیت، شعر فرزدق- این شعرهایی که ائمه «علیهم‌ السلام» اینها را تشویق کردند- بر روی چه چیزهایی تکیه می‌کردند. شما نگاه کنید ببینید محتوای این اشعار یا عبارت است از اثبات حقانیت اهل بیت «علیهم‌ السلام» با دلیل، با استدلال – استدلالی که در کسوت زیبا و لطیف شعر خودش را نشان می‌دهد. شعر دعبل را نگاه کنید – یا بیان فضائل اهل‌بیت «علیهم‌ السلام» ؛ یا بیان درسهائی که از زندگی آن بزرگواران می‌شود گرفت که نمونۀ شیرین کاملِ نزدیک به زمانِ خودمان، شعرهایی است که در دورۀ انقلاب- دورۀ اوج نهضت در سال 56 و 57- در محرم، دسته ‌جات سینه ‌زنی، به ابتکار خودِ مداحان، خودِ مرثیه ‌سرایان، خود را نشان داد. دستۀ سینه‌ زنی توی بازار، توی خیابان سینه می‌زد، نوحه‌ می‌خواند، لیکن هر کسی می‌شنید، می‌فهمید که امروز باید چه کار کند؛ امروز باید در کدام جهت حرکت کند.وقتی شما این هنر را- هنر صوت و لحن و آهنگ و شعر را که کار شما مجموعه ‌ای از چندین هنر است- در خدمت این معانی قرار دهید که یا اثبات حقانیت اهل‌بیت «علیهم‌ السلام» را می‌کند، یا فضائل و مناقب اهل‌بیت «علیهم‌ السلام» را می‌گوید که دل شنونده را روشن می‌کند، یا معارف اهل‌بیت «علیهم‌ السلام» را تفهیم می‌کند و راه زندگی را برای مخاطب شما روشن می‌کند، آن وقت این بالاترین ارزش را پیدا می‌کند؛ آن وقت یک برنامۀ مداحی شما به قدر چند ساعت سخنرانی و درس استدلالی ارزش پیدا می‌کند.مسئله فقط تحریک احساسات نیست؛ هدایت ذهنهاست. البته امروز خوشبختانه من می‌بینم که هم در این جلسه، هم در جلسات عزاداری و مناسبتهایی که مداحان عزیز می‌آیند می‌خوانند، الحمدلله توجهات خوبی در این سالها پیدا شده، لیکن ظرفیت، خیلی ظرفیت عظیمی است. شما جوانهائی که اهل خواندن و سرودن و بیان کردن و برنامه اجرا کردن هستید، به نیاز امروز جامعۀ اسلامی نگاه کنید، ببینید چقدر ملت ما، جوانها و جامعۀ ما در کشاکش طوفانهای گوناگون تهاجم سیاسی و فرهنگی و انواع و اقسام تلقینات و تبلیغات، به نگاه نو، به روحیۀ سرشار از امید، به دل لبالب از اطمینانِ به آینده، فهمیدن راه روشن احتیاج دارد. این را همه باید انجام دهند؛ هر کسی به یک نحوی. و شما می‌توانید سهم وافری در این زمینه داشته باشید. به هر حال، مجموعه‌ های اساتید و پیشکسوتهای مداحی می‌توانند کارهای خوبی انجام دهند، امیدواریم ان شاءالله انجام دهند.
موسسه هنر و ادبیات هلالفروردین 1389